238. Comme ils disent (1972) - Charles Aznavour

Charles Aznavour, pseudoniem van Chahnour Varinag Aznavourian (Parijs, 22 mei 1924- 1 oktober 2018, Mouriès) is een Franse zanger, liedjesschrijver en acteur van Armeense afkomst. Aznavour werd geboren als zoon van Armeense immigranten. Op negenjarige leeftijd begon hij met acteren en dansen. In de jaren veertig vormde hij samen met Pierre Roche een muzikaal duo en spoedig koos hij de podiumnaam Aznavour. Ondertussen schreef Aznavour in 1944 zijn eerste nummer J'ai Bu. De eerste successen van het partnerschap waren in Canada gedurende de periode 1948-1950.

Tijdens de vroege stadia van zijn carrière stond Aznavour in het voorprogramma van Edith Piaf in de Moulin Rouge. Piaf adviseerde hem toen om zich toe te leggen op een zangcarrière. Piaf hielp Aznavour met het ontwikkelen van zijn kenmerkende stem wat leidde tot zijn unieke geluid die zo goed bij zijn repertoire paste. Piaf nam hem mee op tournee door Frankrijk en de Verenigde Staten. Daarna ging de reis naar Quebec, waar het grote succes hem wachtte: veertig weken lang mocht hij in enkele clubs spelen, met elf shows per week. In 1953 brak Charles, beïnvloed door Piaf, met zijn partner Pierre Roche.

In 1974 had Aznavour groot succes in het Verenigd Koninkrijk met zijn Engelstalige nummer "She" wat veertien weken op nummer 1 stond in de Engelse hitparade. Zijn andere Engelstalige hit in het Verenigd Koninkrijk was "The Old Fashioned Way" in 1973, dat 15 weken in de Britse hitlijsten stond. 

Aznavour was één van Frankrijks meest populaire zangers. Hij werd de Franse Frank Sinatra genoemd, terwijl muziekcriticus Stephen Holden Aznavour beschreef. als een "Franse popgod". Hij was misschien wel de beroemdste Armeniër van zijn tijd. In 1998 werd Aznavour door CNN uitgeroepen tot entertainer van de eeuw gekozen door de lezers van Time Online van over de hele wereld. Hij werd erkend als de beste artiest van de eeuw, met bijna 18% van de stemmen, nog voor Elvis Presley en Bob Dylan. Aznavour zong vaak over liefde. Hij schreef of schreef mee aan musicals, meer dan duizend liedjes en nam eenennegentig studioalbums op. Aznavour sprak en zong in vele talen (Frans, Engels, Italiaans, Spaans, Duits, Russisch, Armeens, Napolitaans en Kabyle), en hij heeft opgetreden in de prestigieuze Carnegie Hall en andere belangrijke zalen in de wereld.

Op 1 oktober 2018 werd Aznavour op 94-jarige leeftijd dood aangetroffen in een badkuip in zijn huis in Mouriès. Het autopsierapport concludeerde dat Aznavour stierf aan een hartstilstand, gecompliceerd door een acuut longoedeem. Op 5 oktober werd Aznavour geëerd met een staatsbegrafenis in het militaire complex Les Invalides in Parijs, waarbij president Emmanuel Macron hem prees als een van de meest belangrijke "gezichten van Frankrijk". Hoogwaardigheidsbekleders die de begrafenis bijwoonden, waren o.a. de voormalige Franse presidenten Nicolas Sarkozy en François Hollande, evenals de Armeense president Armen Sarkissian. Zijn kist werd aan het einde van de begrafenis opgetild onder het geluid van zijn hit "Emmenez-Moi". 

(bron: en.wikipedia.org/wiki/Charles_Aznavour / nl.wikipedia.org/wiki/Charles_Aznavour)

Comme ils disent is niet zijn bekendste nummer maar wel zijn meest controversiële chanson. In ‘Comme ils disent’ (‘Zoals ze zeggen’) bezingt Aznavour subtiel maar toch niet mis te verstaan het leven van homo’s in de kast. In 1972 verscheen zijn 23e studioalbum, Idiote je t'aime..., dat onder meer twee van zijn klassiekers bevatte - "Les plaisirs démodés" (Dance in the Old Fashioned Way) en "Comme ils disent" (Zoals ze zeggen), de laatste handelde dus over homoseksualiteit, wat destijds revolutionair was.

Comme ils disent, geschreven door Aznavour, behandelt het thema homoseksualiteit en het taboe dat het vormt, in de vroege jaren zeventig. Er waren maar weinig zangers voor hem die de kwestie van homoseksualiteit en het taboe dat het toen vertegenwoordigde serieus en gevoelig hadden benaderd, omdat in 1972 homoseksualiteit nog steeds strafbaar was. Pas in 1982 werd het gedecriminaliseerd.

Dit nummer "hield voor het eerst rekening met het lot van homoseksuelen, maar ook met dat van hun moeder, hun zus ... Het gaf hen kracht!", voegde hij toe. "Het is een hymne aan het verschil, het mooiste lied over homoseksuelen", volgens de Franse zanger Calogero op RTL. De kracht van dit nummer komt van het feit dat Charles Aznavour eerst lijkt te praten over een oude jongen, die nog steeds bij zijn moeder woont, met wie velen zich kunnen identificeren. Pas in het derde couplet grijpt hij zijn toehoorders op gevoel, alvorens ze te laten begrijpen dat hij het heeft over een homoseksueel die een dubbelleven leidt. "Maar mijn echte baan is 's nachts / Dat ik als travestiet uitoefen: ik ben een kunstenaar".

Aznavour had in 1972 de moed om dit lied te brengen, zonder verdere uitleg. “Moet ik dan het lied aankondigen met ‘het gaat over homo’s, maar ik ben het niet'”?

Als de weinige nummers van die tijd is het thema homoseksualiteit op een frivole en spottende manier beschreven. Charles Aznavour is de eerste die het beschrijft, het verhaal van een man die "alleen woont met mama" zonder omwegen, noch sarcasme. Aznavour herinnert zich de eerste keer dat hij Comme ils disent zong en optrad voor een kring van homovrienden: Ze zijn dan verbaasd over zijn durf. "Het bracht een koude rilling teweeg. Toen werd mij gevraagd wie het ging zingen. Ik antwoordde: 'ik'. Nog een stilte. Toen maakte iemand zich zorgen of ik het wel zou moeten doen. Kun je je voorstellen dat ik op het podium zou aankondigen dat ik mezelf in de schoenen van een homoseksueel ga plaatsen, terwijl dat niet zo is? Van teruggaan was geen sprake!", vertelde hij het Franse dagblad Le Figaro in 2011.

Voor zijn tekst liet Aznavour zich inspireren door zijn chauffeur, zijn secretaresse en een bevriende decorateur, Androuchka. Later gaf hij aan dat de enige moeilijkheid die hij ondervond bij het schrijven van deze titel was het vinden van een "ate"-rijm voor het eerste couplet, probleem werd opgelost door Sarasate Street te vinden op een kaart van Parijs. Net terug uit de Verenigde Staten houdt Aznavour een recital van dertig nummers in Olympia gedurende drie data, die een succes zijn. Voor een volle zaal in de Olympia onthult hij zijn nieuwe nummer Comme ils disent dat goed door het publiek wordt ontvangen, de single was ook succesvol, met een verkoop van meer dan 150.000 exemplaren. Op de cover van de single poseert de zanger in zwarte outfit, met het gezicht naar beneden. Er zijn twee edities van de single met een andere B-kant: een met Idiote je t'aime in een promotiedruk en een andere met On se réveillera pressé pour la vente.

Comme ils disent heeft ook decennia later nog weinig van zijn betekenis verloren: 
In 2002, in zijn nummer Petit pédé verwijst Renaud expliciet naar dit nummer van Aznavour: "Het is niet jouw schuld, het is de natuur, zoals Aznavour zo goed zei ".
In 2003, in een akoestische live opname in Olympia neemt Lara Fabian de voortrekkersrol van Aznavour op zich met haar nummer "En Toute Intimité".
2005: in de film C.R.A.Z.Y. door Jean-Marc Vallée, wordt "Comme ils disent" geciteerd door Michel Côté, die weigert te geloven dat het nummer over een homoseksueel gaat, maar over een man.
2012: in de film "Nos plus belles vacances" van Philippe Lellouche wordt Comme ils disent heimelijk a capella geciteerd door Bruno Lochet.
2016: in de Braziliaanse film Divinas Divas van Leandra Leal wordt Comme ils disent vertaald door de travestiet Marquesa.