23. Bruxelles (1962) - Jacques Brel

Jacques Romain Georges Brel (Schaarbeek, 8 april 1929 – Bobigny (Parijs), 9 oktober 1978) was een Belgische zanger, componist en tekstschrijver die in de vroege jaren zestig uitgroeide tot een internationale beroemdheid. Na zijn afscheid van het podium in 1967 was hij enige tijd actief als filmacteur en -regisseur. Jacques Brel wordt op 8 april 1929 in Schaarbeek geboren in een gezin uit de gegoede burgerij. Het ouderlijk echtpaar woonde een poosje in Belgisch-Congo waar het een tweeling Pierre en Nelly kreeg. De beide kinderen stierven al op jonge leeftijd. Later volgde nog een zoon die ze opnieuw de naam Pierre gaven. Jacques is hun vierde kind. Op school blijkt Brel geen hoogvlieger en eind de jaren 40 gaat hij aan de slag in de kartonfabriek van zijn vader. Het werk kan hem niet bekoren en hij kwijnt weg van verveling. Ook het burgerlijke milieu waarin hij is opgegroeid, hangt als een molensteen rond zijn nek. Later zal hij zijn afkomst uitvoerig bezingen (én hekelen) in zijn oeuvre.

In de katholieke jeugdbeweging La Franche Cordée vindt Brel een uitlaatklep. Daar experimenteert hij met muziek en toneel en geeft hij zijn eerste optredens. Hij krijgt de smaak als artiest te pakken en trekt de deuren van de kartonfabriek al snel voorgoed achter zich dicht. In 1953 vertrekt hij naar Parijs, maar daar zit niemand op hem te wachten. De Franse platenbaas Jacques Canetti laat hem enkele keren optreden in zijn cabaret Les Trois Baudets, maar toch ziet hij vooral zwarte sneeuw. Zijn eerste album "Grand Jacques" uit 1954 doet het slecht, al vertolkt Juliette Greco af en toe zijn nummer "Le diable (ça va)" tijdens haar optredens. Rond die tijd ontmoet Brel in Parijs François Rauber en Gérard Jouannest, 2 muzikanten die de rest van zijn carrière zijn vaste begeleidingsband zullen vormen. Later sluit ook Jean Corti zich bij hen aan. Samen schrijven ze tientallen nummers, waaronder de grootste successen van Brel.

Vanwege zijn kritische, vaak spottende, teksten over de Vlaamse Beweging en het leven onder de vleugels van de Rooms-Katholieke Kerk was Brel vooral onder Vlamingen omstreden. Hij schreef echter diverse lofzangen op het Vlaamse land en het vrouwelijk deel van zijn bewoners. Met zijn liedjesteksten zorgde Brel regelmatig voor opschudding, o.m. met Les bourgeois en Les Flamandes. Terwijl de (Franstalige) buitenwereld Brel op handen draagt, schopt hij in Vlaanderen verschillende keren tegen zere schenen met enkele controversiële nummers. Dat doet hij een eerste keer in 1959 met "Les flamandes" waarin hij de draak steekt met Vlaamse vrouwen. Hij zingt hoe ze enkel met geld en kinderen krijgen bezig zijn terwijl de goegemeente en de geestelijke stand minzaam toekijken. In 1966 haalt La...La...La..., waarin Brel de pastoors en de flaminganten hekelt en een republikeins België voorstaat, zelfs de parlementaire debatten.  

 Bruxelles is een lied van Jacques Brel uit 1962, over het Brussel ten tijde van het zogeheten belle époque. Het lied is geschreven in de Franse taal. Het lied maakt onderdeel uit van het album Les Bourgeois (De burgerij) waarin stevige kritiek op het hedonisme, de oppervlakkigheid en de onverschilligheid van deze maatschappelijke klasse wordt geleverd.

Het lied is grotendeels vrolijk en zorgeloos van toon, terwijl de dreiging van de Eerste Wereldoorlog steeds heftiger wordt, maar: Il pensait pas, elle pensait rien. Aan het eind wordt de oorlog even expliciet genoemd: Il attendait la guerre / Elle attendait mon père. Il is hier de grootvader van de zanger, elle zijn grootmoeder.

Het "bruisende" karakter van het Brussel van die tijd wordt sprekend weergegeven door het zelfverzonnen werkwoord bruxeller: C'était au temps où Bruxelles bruxellait (Het was de tijd dat Brussel brusselde). Opmerkelijk is verder dat er in het lied sprake is van een Place Sainte-Justine, terwijl een plein met een dergelijke naam in Brussel niet te vinden is, hoewel veel toeristen er de weg naar schijnen te vragen.

Op het einde van dit humoristische lied gooit de Belgische chansonnier, na een opzwepende onomatopee die het tempo opvoert, de luisteraar de waarheid in het gezicht met twee niet te verstane verzen; "'Il attendait la guerre. Elle attendait mon père". Zij was in verwachting van Brels vader. Nadien gaat het lied nog heel even krachtig door, maar al snel laat Brel het tempo zakken tot Bruxelles plots uitdooft in het amechtige gehinnik van een stervend paard. 

Het lied werd in 1970 door Liesbeth List in het Nederlands gecoverd als Brussel was toen nog een bruisende stad.